Εβραιόκτητα εμπορικά κτήρια στη Θεσσαλονίκη του Μεσοπολέμου
http://www.salonikajewisharchitecture.com/
Η «Ιστορία της εβραϊκής οικοδομικής δραστηριότητας στη Θεσσαλονίκη» αποτελεί πρόγραμμα του Εβραϊκού Μουσείου Θεσσαλονίκης που περιλαμβάνει: Έκθεση τεκμηρίων, εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα (iphones και smartphones) και ιστοσελίδα. Το πρόγραμμα ερευνά την κατάσταση που δημιουργήθηκε στο εμπορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης, μετά τον ανασχεδιασμό και τον αναδασμό της γης που πραγματοποιήθηκε στη δεκαετία του 1920 και είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή του παραδοσιακού αστικού ιστού των εβραϊκών συνοικιών που συνυπήρχαν επί αιώνες με τις εμπορικές δραστηριότητες.
Μετά την πυρκαγιά και τον αναδασμό, η μεγάλη μάζα των εβραϊκών οικογενειών αναγκάστηκε λόγω του τρόπου με τον οποίον έγινε ο πολεοδομικός ανασχεδιασμός να μετεγκατασταθεί στην ανατολική πλευρά της Θεσσαλονίκης, ενώ για τους άστεγους η Ισραηλιτική Κοινότητα και ο Δήμος Θεσσαλονίκης δημιούργησαν εργατικούς συνοικισμούς. Στο κέντρο της πόλης, στα νέα οικόπεδα του πολεοδομικού σχεδίου, οικοδομήθηκαν μερικές δεκάδες κτίρια που είχαν αποκλειστικώς εμπορική χρήση (καταστήματα, γραφεία και εργαστήρια). Μεγάλο μέρος από αυτά ήταν εβραιόκτητα και με αυτά ασχολείται το πρόγραμμα.
Στην έκθεση, τις ψηφιακές εφαρμογές και στην ιστοσελίδα καταγράφονται 125 κτίρια, τα οποία ανεγέρθηκαν στην περίοδο ανοικοδόμησης της Θεσσαλονίκης μετά την πυρκαγιά του 1917 από εβραίους ιδιοκτήτες. Πρόκειται για αμιγώς εμπορικά κτίρια, τα οποία δεν περιλάμβαναν κατοικίες και βρίσκονταν στους δρόμους Βενιζέλου, Ίωνος Δραγούμη, Εγνατία, Φράγκων, Βασιλέως Ηρακλείου, Πτολεμαίων, Δωδεκανήσου, Λέοντος Σοφού, Βαλαωρίτου κ.λπ.
Στις ψηφιακές εφαρμογές δίνονται για κάθε κτήριο στοιχεία των ιδιοκτητών του που εξέδωσαν την άδεια ανέγερσης, στοιχεία των αρχιτεκτόνων και μηχανικών, αρχιτεκτονική περιγραφή του κτιρίου, αντίγραφο του αρχικού αρχιτεκτονικού σχεδίου και φωτογραφία του υφιστάμενου σήμερα κτίσματος στο συγκεκριμένο οικόπεδο, είτε είναι το αρχικό είναι νεότερο. Τα κείμενα δίδονται στην ελληνική και αγγλική γλώσσα, ενώ υπάρχει σε αμφότερες τις γλώσσες και φωνητική αφήγηση.
Η αρίθμηση των οικοπέδων είναι αυτή του σύγχρονου πολεοδομικού σχεδίου (ο πρώτος αριθμός αφορά το οικοδομικό τετράγωνο και ο δεύτερος το οικόπεδο).
Από την έρευνα προέκυψε ένας σημαντικός αριθμός αρχιτεκτόνων και μηχανικών, αρκετοί από τους οποίους ήταν χριστιανοί. Προέκυψε επίσης ένας μεγάλος αριθμός εβραίων που επένδυσαν στη γη και επιχείρησαν να οικοδομήσουν εμπορικά κτήρια. Από τον συνδυασμό των αποτελεσμάτων της έρευνας με άλλα στοιχεία προκύπτει το συμπέρασμα ότι πολλά από τα οικόπεδα μεταπωλήθηκαν στα επόμενα χρόνια.