Στις αρχές της δεκαετίας του 1920, η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης αριθμούσε γύρω στα 65.000 άτομα, κάτι λιγότερο από το ένα τρίτο του πληθυσμού της πόλης. Η Θεσσαλονίκη, με δειλά βήματα, προσπαθούσε να ανακάμψει οικονομικά, μετά τους συνεχείς πολέμους, την απώλεια της βαλκανικής ενδοχώρας και κυρίως να ξεπεράσει τη βιβλική καταστροφή της πυρκαγιάς του 1917, που αποτέφρωσε τα τρία τέταρτα της παλαιάς πόλης και άφησε 73.000 άστεγους, από τους οποίους οι 52.000 ήταν Εβραίοι. Η μικρασιατική καταστροφή και η εγκατάσταση των προσφύγων που επακολούθησε, άλλαξε ριζικά την πληθυσμιακή δομή της πόλης. Στα μέσα της δεκαετίας του 1930, έπειτα από ένα κύμα αντισημιτισμού και τον εμπρησμό της συνοικίας Κάμπελ, που είχε σαν αποτέλεσμα τη μετανάστευση αρκετών οικογενειών στην Παλαιστίνη, ο αριθμός των Εβραίων μειώθηκε στους 53.000, περίπου το ένα πέμπτο του πληθυσμού της πόλης.
Από την απελευθέρωση της πόλης και μετά, εξασθένισε σταδιακά η παρουσία των πανίσχυρων αυτοκρατοριών των εβραϊκών οικογενειών Αλλατίνι, Μορπούργο, Φερνάντες και Σαούλ Μοδιάνο, είτε λόγω μετεγκατάστασης στο εξωτερικό, είτε λόγω των καταστρεπτικών συνεπειών των συνεχών πολέμων, αλλά κυρίως ως αποτέλεσμα εξαγορών από νοτιοελλαδίτες επενδυτές που τους προσέλκυσε ο πλούτος της Μακεδονίας, όπως η εξαγορά το 1926 της κεραμοποιίας Αλλατίνη από τον Κοσμά Πανούτσο, η εξαγορά το 1927 της ζυθοποιίας Όλυμπος-Νάουσα των Αλλατίνι Μισραχή και Φερνάντες από την Κάρολος Φιξ, και η εξαγορά το 1926 των μεταλλείων της Κασσάνδρας των αδελφών Αλλατίνι από τον Κανελλόπουλο.
Παρ’ όλα αυτά, στο μεσοπόλεμο η παρουσία των Εβραίων στην οικονομική ζωή της πόλης ήταν καθοριστική, ενώ δυναμικά πλέον εμφανίστηκαν πολλοί πρόσφυγες επιχειρηματίες από την Κωνσταντινούπολη, την Ιωνία, τον Πόντο και την Ανατολική Θράκη. Η έλευση τους και ο ζήλος τους να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους, σε συνδυασμό με το εμπορικό τους δαιμόνιο, οδήγησε στην περαιτέρω συρρίκνωση της εβραϊκής παρουσίας στους τομείς του μικρεμπορίου και της βιοτεχνίας, μέσα στα πλαίσια ενός -όχι πάντα- υγιούς ανταγωνισμού. Έτσι, σε γενικές γραμμές, την περίοδο του μεσοπολέμου ο ενεργός εβραϊκός πληθυσμός, που περιελάμβανε και σημαντικό αριθμό γυναικών -καπνεργάτριες και υφάντριες- αποτελούνταν από περίπου 12.000 λιμενεργάτες, εργάτες και τεχνίτες, 6.000 υπαλλήλους γραφείων, 5.000 μικροέμπορους και 2.500 ελεύθερους επαγγελματίες και επιχειρηματίες.
Η έκθεση προσπαθεί να παρουσιάσει τη σημαντική δραστηριότητα των Εβραίων στο εμπόριο, τη βιοτεχνία, τη βιομηχανία και τις συναφείς υπηρεσίες στη Θεσσαλονίκη κατά την περίοδο του μεσοπολέμου.
Η παρουσίαση αντλεί πληροφορίες από τους εμπορικούς οδηγούς της εποχής και βασίζεται σε πρωτότυπο συλλεκτικό υλικό, όπως διαφημίσεις, επιστολόχαρτα, επιστολικά δελτάρια, φωτογραφίες, μετοχές, κ.α. ενώ πλαισιώνεται από αντικείμενα που κατασκευάζονταν ή αντιπροσωπεύονταν από Εβραίους επιχειρηματίες.
Η έκθεση που διοργανώνει το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης δείχνει το τεράστιο εύρος ενασχόλησης των Εβραίων επιχειρηματιών και υποδεικνύει την κυριαρχία τους σε τομείς όπως οι αντιπροσωπείες, το λιανικό εμπόριο -με αιχμή τα καταστήματα νεωτερισμών- οι ασφαλιστικές εταιρίες και ορισμένοι βιοτεχνικοί κλάδοι.
Ειδικός σύμβουλος: Νικόλας Χαννάν Σταυρουλάκης
Eπιμέλεια υλικού: Ελένη Μαρία Τσούκα
Το υλικό της έκθεσης προέρχεται από ιδιωτικές συλλογές.
Έχει κυκλοφορήσει ο κατάλογος της έκθεσης.
Για περισσότερες πληροφορίες απευθυνθείτε στο Μουσείο.